De docent als multitool OF juist niet?

De laatste tijd is er veel te doen over de staat van ons Nederlandse onderwijs. De teneur is negatief omdat er geen gulden middenweg meer lijkt te bestaan. Het is zwart of het is wit, kortom het grijs is op!

Wat mij opvalt is dat mensen standpunten innemen en verdedigen over onderwijsniveaus heen. Dus zijn we vaak appels met peren aan vergelijken. De rol van de docent is door de hedendaagse ontwikkelingen in zowel de maatschappij als binnen de muren van de school belangrijk, zo niet cruciaal. En juist op het vlak van de rolbepaling van de docent gaat het volgens mij gruwelijk mis. En dat is eigenlijk best wel gek, want de oplossing is simpel. Maar goed, het is niet voor het eerst dat simpel analyseren best complex lijkt te zijn.

Conformerend aan het schoenmaker blijf bij je leest gezegd spits ik onderstaande uitleg toe op het hbo-onderwijs. Wat houdt de expertise in van een docent? Het docentschap is een beroep, en als beroepsbeoefenaar ben je een professional. En het is heel vaak zo dat iedere professional ook een expertise heeft. Wat of waarin zit de expertise opgesloten bij een docent? Is dat in het vak? Of zit dat in de pedagogische of didactische handelingen die gekoppeld zijn aan het leerproces van een student? Wat is daarop uw antwoord…?

Nou in 9 van de 10 gevallen zit de expertise dus opgesloten in het vak. Je bent immers aangenomen om dat vak te verzorgen aan de studenten. Als beginnend docent komt er veel op je af: lesvoorbereidingen maken, klassenmanagement onder de knie krijgen, je rol tussen en voor de groep leren kennen, je lessen inhoudelijk aanscherpen enzovoorts. Als je die fase voorbij bent dan gaat het vaak mis, uit de urenstaten van jouw teamleider blijkt dat jij nog wat ruimte hebt en het toeval wil dat er te weinig studieloopbaanbegeleiders zijn of dat een andere vakdocent langdurig ziek is. En de urenstaat is gevuld!

Niet lang daarna zien ze dat jij het snel oppakt en goed kunt switch tasken. Het eerste semester kan wel wat opfrissing gebruiken dus dat herontwerp mag jij ook aanjagen. Het lesgeven gaat je immers makkelijk af. En op dit moment ben je een manusje van alles ofwel je wordt ingezet als een Zwitsers zakmes. En daar zit een pijnpunt in mijn ogen. En door de huidige ontwikkelingen in het onderwijs en de ad-hoc meningen van Jan en alleman komt de focus te liggen op de verkeerde dingen. Bijvoorbeeld dat alle docenten ‘coach’ moet worden of dat juist alle docenten het directe instructie model ten allen tijden moeten toepassen.

Terwijl het volgens mij juist gaat om het erkennen van concrete rolscheiding & roldefinitie..

Het docentschap is een beroep met verschillende expertises. En deze expertise-profielen zouden in mijn ogen gekoppeld moeten zijn aan het beroep en niet aan het vak. In iedere expertise krijg je min of meer te maken met dezelfde cyclus met bijbehorende activiteiten zoals exploreren, ontwerpen, uitvoeren, verbeteren en borgen. Als mens heb je specifieke karaktereigenschappen en energieke uitingen die uniek zijn maar ook passen bij verschillende expertise-profielen. Of er specifieke of generieke namen op deze profielen moeten worden geplakt vind ik eigenijk helemaal niet zo belangrijk, het gaat erom dat je ze als onderwijsteam of instelling gaat onderscheiden van elkaar. Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan*:

• De vakexpert, die content & docentgestuurd werkt
• De toegepaste vakexpert, treedt meer op als tutor en kan ‘just in time’ content aanbieden
• Personal Identity coach, werkt aan persoonsvorming van en met studenten gecombineerd met een blik op het zijn van een meaningful professional
• Toetsexpert, die in samenwerking met anderen aligned toetsprogramma’s ontwikkeld en beoordelingen kan uitvoeren
• Programma ontwerper, werkt procesmatig aan het neerzetten en coördineren van een onderwijsprogramma en streeft continue naar het hoogst mogelijke niveau van constructive alignment

Door de docent continue te zien als een schaap met 5 poten blijven we volgens mij in een #catch22 situatie zitten met zijn allen. Deze paradoxale situatie is makkelijk te doorbereken en heeft niks te maken met ‘het systeem’. We zijn immers zelf het systeem. De sleutel ligt bij lerarenopleidingen, teamleiders en docenten zelf.

De docent is geen multitool in mijn ogen, wat denk jij?

*in dit artikel kun je ook een voorbeeld bekijken van een poging tot rolscheiding; https://www.scienceguide.nl/2018/12/flexibilisering-vraagt-onderwijskundig-leiderschap/